ZELFKRITIEK

Als je jezelf steeds naar beneden praat

Zelfkritiek is die innerlijke stem die je telkens vertelt dat je tekortschiet, niet goed genoeg bent of het anders had moeten doen. Voor de buitenwereld functioneer je misschien prima, maar van binnen klinkt voortdurend een stroom van oordelen. Deze zelfafwijzing lijkt je scherp te houden, maar ondermijnt juist je zelfvertrouwen en veerkracht.

Volgens onderzoek ervaart bijna 60% van de volwassenen regelmatig negatieve gedachten over zichzelf, vaak als gevolg van opvoeding, prestatiedruk of trauma. 

Zelfkritiek is niet de waarheid, maar een aangeleerd patroon dat je mag leren doorbreken.

Wat is zelfkritiek?

Zelfkritiek is de neiging om jezelf streng te beoordelen, te kleineren of voortdurend te vergelijken met anderen. Vaak ontstaat dit gedrag al in de jeugd, als reactie op afwijzing, hoge eisen of gebrek aan erkenning. Je leert dan dat je alleen goed genoeg bent als je presteert, je aanpast of geen fouten maakt.

Kenmerken van zelfkritiek:

• Je bent streng of hard voor jezelf bij fouten

• Je vergelijkt jezelf voortdurend met anderen

• Je vindt het moeilijk om complimenten te geloven

• Je hebt een scherpe innerlijke stem die je afwijst

• Je voelt je vaak schuldig, tekortschietend of mislukt

• Je hebt weinig zelfcompassie of mildheid

De stem van zelfkritiek klinkt vertrouwd, maar is zelden helpend.

Waarom zijn we zo kritisch op onszelf?

Zelfkritiek ontstaat meestal niet zomaar. Vaak is het een overlevingsmechanisme dat je hielp om gezien, geaccepteerd of gewaardeerd te worden. Maar wat vroeger werkte, is nu een bron van stress en onzekerheid geworden.

Mogelijke oorzaken:

• Opvoeding met weinig emotionele bevestiging of veel kritiek

• Perfectionisme of prestatiedruk (school, werk, sport)

• Pesten, afwijzing of andere negatieve ervaringen

• Traumatische gebeurtenissen of onveilige hechting

• Innerlijke overtuigingen als “ik moet sterk zijn” of “ik ben niet goed genoeg”

Wat je ooit leerde als bescherming, voelt nu als gevangenis.

Wat zijn de gevolgen van aanhoudende zelfkritiek?

Als je jezelf voortdurend veroordeelt, tast dat je zelfbeeld, relaties en gezondheid aan. Je durft minder, ontspant moeilijk en voelt je vaak gespannen of neerslachtig.

Gevolgen kunnen zijn:

• Negatief zelfbeeld of faalangst

• Angst om fouten te maken of jezelf te laten zien

• Somberheid, stress of burn-out

• Problemen in relaties door overmatige aanpassing

• Moeite met grenzen aangeven of hulp vragen

• Vermijden van nieuwe uitdagingen of groei

Zelfkritiek sluit je hart af voor jezelf, én voor anderen.

Wat helpt bij het verminderen van zelfkritiek?

Zelfkritiek los je niet op door nóg beter je best te doen. Wat helpt, is het herkennen van deze stem, begrijpen waar die vandaan komt en oefenen met mildheid. Therapie biedt daarvoor een veilige bedding.

Deze therapieën helpen bij zelfkritiek:

• ACT Therapie
  Leert je omgaan met zelfkritische gedachten en keuzes maken vanuit waarden in plaats van angst.

• Psychosociale Therapie
  Brengt inzicht in je innerlijke patronen en werkt toe naar meer zelfacceptatie.

• NEI Therapie
  Spoort onbewuste overtuigingen op zoals “ik ben niet goed genoeg” of “ik moet het perfect doen”.

• Innerlijk kind werk
  Helpt je verbinden met het deel in jou dat ooit gekwetst werd en liefde nodig heeft.

• EMDR Therapie
  Verwerkt ervaringen van afwijzing, schaamte of kritiek die nog steeds invloed hebben.

Zelfcompassie is geen zwakte, maar een krachtig antwoord op innerlijke strijd.

Wat kun je zelf doen?

Zelfkritiek afleren vraagt oefening, niet perfectie. Je hoeft niet van jezelf te houden om milder te zijn.

Tips bij zelfkritiek:

• Merk op wanneer je innerlijke criticus spreekt
  Geef die stem een naam of beeld, zodat je er afstand van kunt nemen.

• Oefen met zinnen als “ik mag leren” in plaats van “ik moet beter”
  Vervang oordeel door nieuwsgierigheid.

• Spreek tegen jezelf zoals je tegen een goede vriend(in) zou praten
  Mildheid is kracht, geen zwakte.

• Schrijf dagelijks drie dingen op die goed gingen, ook al zijn ze klein
  Positieve aandacht maakt ruimte voor groei.

• Onderzoek waar je overtuiging vandaan komt
  Van wie heb je geleerd dat je niet goed genoeg bent?

Je bent niet geboren met zelfkritiek. Het is iets dat je ooit bent gaan geloven en dat je weer mag loslaten.

Herken je jezelf hierin?

Heb je moeite om jezelf te waarderen of ben je altijd aan het verbeteren, vergelijken of compenseren? Raak je uitgeput van je innerlijke eisen en verlang je naar rust, zelfvertrouwen en zachtheid?

Je hoeft niet harder te worden. Je mag zachter worden voor jezelf.

Plan een gratis kennismaking

Wil je onderzoeken waar jouw zelfkritiek vandaan komt en hoe je kunt leven met meer mildheid en zelfvertrouwen? Plan dan een gratis kennismakingsgesprek van 20 minuten. Online of in mijn praktijk.