SCHAAMTE

Wat is schaamte?

Schaamte is het gevoel dat er iets mis is met jou als persoon. Het is niet alleen de angst dat je iets fout hebt gedaan, maar het diepere gevoel dat je zelf niet goed genoeg bent. Je voelt je blootgelegd, tekortschietend of afgewezen. En dus trek je je terug, houdt je in of doet je anders voor dan je bent.

Onderzoek naar schaamte laat zien dat het een complexe en diepgewortelde emotie is die kan leiden tot verstarring en isolement, maar dat het ook een oorspronkelijk overlevingsmechanisme is

Hoe herken je schaamte?

Schaamte is een stille emotie. Je ziet het niet altijd aan de buitenkant. Veel mensen houden zich groot of zetten een masker op, maar voelen zich diep vanbinnen niet goed genoeg. Ze vermijden confrontatie, verbinding of zichtbaarheid.

Kenmerken van schaamte zijn:

• Je hebt moeite om jezelf te laten zien

• Je voelt je kwetsbaar, ongemakkelijk of ‘anders’

• Je bent bang voor afwijzing of oordeel

• Je herhaalt situaties in je hoofd waarin je iets ‘stoms’ deed of zei

• Je voelt je vaak niet goed genoeg, ook als niemand dat tegen je zegt

• Je vermijdt intimiteit, erkenning of succes uit angst om door de mand te vallen

Schaamte kruipt onder je huid. Het beïnvloedt hoe je jezelf ziet en hoe je met anderen omgaat.

Wat is het verschil tussen schaamte en schuld?

Schaamte en schuld lijken op elkaar, maar voelen en werken heel verschillend. Schuld gaat over iets wat je hebt gedaan. Schaamte gaat over wie je bent.

Wanneer je schuld voelt, denk je: “Ik heb iets verkeerd gedaan.”
Bij schaamte denk je: “Er is iets mis met mij.”

Schuldgevoelens kunnen je aanzetten tot herstel of verantwoordelijkheid nemen. Ze gaan vaak over gedrag dat je wilt rechtzetten. Schaamte daarentegen richt zich op je hele identiteit. Het maakt je stil, onzeker en geneigd om je terug te trekken.

Kort gezegd: schuld gaat over gedrag, schaamte over zelfbeeld. En waar schuld je kan verbinden met anderen, maakt schaamte je vaak eenzaam. Juist daarom is het belangrijk om het verschil te herkennen en om schaamte serieus te nemen.

Waar komt schaamte vandaan?

Schaamte ontstaat meestal in de kindertijd of vroege jeugd. Je leerde toen wat wel of niet mocht, hoe je erbij hoorde en waar je moest voldoen. Misschien werd je afgewezen, uitgelachen of bekritiseerd. Of je groeide op in een omgeving waar er weinig ruimte was voor kwetsbaarheid.

Oorzaken kunnen zijn:

• Emotionele verwaarlozing of afwijzing in je jeugd

• Pesten, vernedering of uitsluiting

• Seksueel of lichamelijk grensoverschrijdend gedrag

• Opgroeien in een prestatiegerichte of controlerende omgeving

• Cultuur, religie of overtuigingen waarin schaamte als norm werd ingezet

Je ging je aanpassen om erbij te horen. Maar verloor onderweg het gevoel dat je jezelf mocht zijn.

Gevolgen van schaamte

Schaamte beïnvloedt je zelfbeeld, je gedrag en je relaties. Je houdt jezelf klein. Je durft niet te zeggen wat je nodig hebt. En je raakt uit verbinding met je eigen kracht, creativiteit en spontaniteit.

Mogelijke gevolgen van schaamte:

• Laag zelfbeeld of chronische zelfkritiek

• Angststoornissen, faalangst of perfectionisme

• Moeite met intimiteit of grenzen aangeven

• Terugtrekken of maskergedrag in sociale situaties

• Vermijding van zichtbaarheid, succes of hulp

• Schuldgevoelens, somberheid of burn-out

Je leeft met een gevoel van tekort, terwijl je ondertussen jezelf aan het uithollen bent.

Wat kun je doen bij schaamte?

Schaamte is een intens gevoel dat je klein maakt en je het liefst wilt verbergen. Toch verzacht schaamte juist door er naar te kijken in plaats van ertegen te vechten. Je hoeft je schaamte niet op te lossen, maar kunt wel leren er anders mee om te gaan.

Tips bij schaamte:

• Breng schaamte in beeld
  Schrijf op wanneer je schaamte voelt. Wat gebeurt er precies? Wat denk je over jezelf?

• Normaliseer het gevoel
  Iedereen kent schaamte. Het betekent niet dat er iets mis is met jou, maar dat je mens bent.

• Zoek veilige verbinding
  Vertel iets kleins over je schaamte aan iemand die je vertrouwt. Dit doorbreekt het isolement.

• Oefen met mildheid
  Vraag jezelf af: wat zou ik tegen een vriend(in) zeggen in deze situatie?

• Voel wat je lichaam nodig heeft
  Schaamte zit vaak ook in je lijf (krimp, spanning). Een diepe ademhaling of beweging kan helpen.

Schaamte wil niet weggeduwd worden, maar wil gezien worden, met zachtheid en begrip.

Schaamte verdwijnt niet door harder je best te doen. Juist niet. Wat helpt is om de patronen te herkennen, de oorsprong te begrijpen en jezelf langzaam weer toe te laten in je eigen leven. Dat vraagt om veiligheid, mildheid en het leren verdragen van kwetsbaarheid.

Therapie kan je helpen om de bron van je schaamte te vinden en stap voor stap los te weken.

Deze therapieën kunnen hierbij ondersteunen:

• Cognitieve Gedragstherapie (Unified Protocol)
  Onderzoekt hoe je denkt over jezelf en hoe die overtuigingen je gedrag beïnvloeden.

• EMDR Therapie
  Werkt op diep niveau aan ervaringen die schaamte of afwijzing hebben veroorzaakt.

• NEI Therapie
  Maakt onbewuste blokkades en emotionele sporen van schaamte zichtbaar én oplosbaar.

• Systemische Therapie
  Geeft inzicht in familiepatronen, loyaliteiten en overgenomen schaamte die niet van jou is.

Samen onderzoeken we wat jou belemmert en hoe jij weer ruimte kunt maken voor wie je bent, inclusief je imperfecties.

Herken je jezelf hierin?

Voel je je vaak ‘te veel’ of ‘niet genoeg’? Durf je jezelf niet goed te laten zien of blijf je steken in zelftwijfel? En verlang je naar vrijheid, verbinding en jezelf mogen zijn?

Dan is dit hét moment om niet meer weg te kijken. Schaamte verliest haar kracht als je haar in het licht zet.

Plan een gratis kennismaking

Wil je onderzoeken wat schaamte met jou doet en hoe je hiervan los kunt komen? Plan dan een gratis en vrijblijvende kennismaking van 20 minuten. Online of in mijn praktijk.