Er is een angst waar we het niet vaak over hebben. Een die zich verstopt onder andere angsten. Die vaak erger voelt dan de angst zelf. Ik heb het over angst voor de angst. Misschien herken je het wel: je bent niet alleen bang voor iets dat zou kunnen gebeuren, maar vooral bang voor het gevoel dat die angst oproept. Alsof je voortdurend op je hoede bent voor een paniekaanval, een naar gevoel, of het moment waarop je grip verliest. En dat maakt het zó uitputtend.
Bang voor bang zijn – hoe dat voelt
Het begint vaak subtiel. Je merkt dat je gespannen wordt in bepaalde situaties. Misschien in de supermarkt, onderweg naar werk, of bij het idee om weer een drukke dag door te moeten. Je merkt dat je hart sneller klopt, je adem omhoog schiet en je lichaam op scherp staat. En dan komt het: de angst dat je weer in paniek raakt. Of dat je het niet trekt. Dat je gek wordt. Flauwvalt. Niet meer terugkomt. Dát gevoel. Daar ben je bang voor.
En dus ga je dingen vermijden. Of je probeert alles onder controle te houden. Je checkt constant bij jezelf: voel ik het alweer? Is het er al? En gek genoeg wordt het juist daardoor erger. Het is alsof je op een knop drukt die je juist níet wilde aanraken.
Wat is angst voor de angst eigenlijk?
Angst voor de angst is geen officiële diagnose, maar het is wel een heel reëel verschijnsel dat vaak voorkomt bij mensen met paniekklachten, chronische stress of traumatische ervaringen. Je bent dan niet alleen bang voor een situatie, maar voor de lichamelijke of mentale reactie die je daar mogelijk bij krijgt.
Denk aan angst voor paniek, voor hyperventilatie, voor controleverlies, voor flauwvallen, voor het gevoel dat je ‘gek’ wordt. Of simpelweg: bang om bang te zijn. Het lichaam en brein reageren hierop alsof er écht gevaar dreigt. En dat maakt het patroon zo hardnekkig.
Wist je dat ruim 40% van de Nederlanders in hun leven een angststoornis ontwikkelt, en dat veel van hen ook angst voor de angst ervaren? Bron: Trimbos Instituut
Hoe ontstaat het en waarom houdt het zichzelf in stand?
Vaak begint het met een overweldigende ervaring. Een paniekaanval bijvoorbeeld. Of een periode van intense stress waarin je je lichaam niet meer kon vertrouwen. Dat is heftig – je voelt je machteloos, misschien zelfs doodsbang. En je brein denkt: dit nooit meer.
Maar juist dat beschermingsmechanisme maakt je overalert. Je zenuwstelsel blijft op scherp staan, ook als er geen echt gevaar is. Je gaat situaties vermijden of controleren, waardoor je nooit ervaart dat het ook anders kan. En omdat je niet wil voelen wat je voelde, wordt de angst zelf het probleem.
Wat doet het met je lichaam, brein en leven?
- Je raakt uitgeput omdat je lichaam voortdurend in de vecht-of-vluchtstand staat.
- Je gaat je eigen lijf en gevoelens wantrouwen.
- Je wordt steeds gevoeliger voor stressprikkels.
- Je wereld wordt kleiner, omdat je bepaalde plekken of situaties vermijdt.
- Je gaat twijfelen aan jezelf, aan je mentale gezondheid, aan je draagkracht.
Het voelt alsof je vastzit in een tunnel zonder uitgang. Alsof je de hele dag door een schaduw bij je draagt die je nergens kwijt kunt.
De valkuilen: vermijden, controleren, fixen
Als je met angst voor de angst leeft, is het logisch dat je oplossingen zoekt. Alleen: de meeste mensen zoeken die in de buitenwereld. Je probeert je leven zo te organiseren dat je geen angst hoeft te voelen. Je vermijdt drukke plekken, zegt afspraken af, of ontwikkelt allerlei rituelen om controle te houden.
Sommigen gaan juist nóg harder werken, alles plannen, alle risico’s uitsluiten. Anderen duiken eindeloos in zelfhulpboeken, podcasts of checklists. Of zoeken hun heil in kalmeringsmiddelen. En hoewel dat tijdelijk verlichting kan geven, bevestigt het vaak onbedoeld dat de angst écht gevaarlijk is.
Wat je wél nodig hebt: veiligheid, bewustzijn en herstel
Wat wél helpt? Ruimte maken voor wat er is. Je brein en lijf opnieuw leren dat het oké is om je soms angstig te voelen. Dat dat niet betekent dat er iets misgaat. Dat je gevoelens, hoe naar ook, tijdelijk zijn en draaglijk kunnen worden als je ze leert toelaten.
Dat klinkt misschien vaag of spannend. Maar het is precies waar we in therapie mee werken. Je leert herkennen wat er in je gebeurt – in je hoofd, je lijf, je emoties. Je ontdekt waar je lijf aanslaat op oude pijn of overtuigingen. En je leert jezelf daarin dragen, stap voor stap.
Soms gebruiken we EMDR om oude schrikmomenten te verwerken. Andere keren werk ik met onderdelen uit het Unified Protocol, een therapievorm die helpt om emoties beter te reguleren en vermijding te doorbreken. Ook exposure met behulp van een VR bril kan een belangrijke rol spelen: in kleine stapjes oefenen met datgene waar je bang voor bent, zodat je lijf en brein leren dat het niet gevaarlijk is. Daarnaast gebruik ik vaak visualisaties: beelden die je helpen om je lichaam te kalmeren, veiligheid te verankeren of oude ervaringen te herzien.
Therapie die verder gaat dan symptoombestrijding
In mijn praktijk zie ik vaak dat mensen al van alles geprobeerd hebben. Ademhalingsoefeningen, supplementen, coachingstrajecten – en tóch blijven ze vastlopen. Dat komt vaak omdat de kern niet geraakt wordt. De kern zit dieper dan het gedrag. De kern zit in je overtuigingen, je zenuwstelsel, je onbewuste reacties.
Daarom werk ik niet met standaard protocollen. Ik kijk naar jou als geheel. Wat jouw geschiedenis is. Waar je vastloopt. Wat je nodig hebt. En hoe we samen een weg kunnen vinden die bij jou past.
Het doel is niet om angst volledig uit te bannen. Dat zou ook niet realistisch zijn. Wat wél mogelijk is, is dat je weer leert vertrouwen. Op jezelf en je lichaam. En op je vermogen om moeilijke gevoelens te dragen.
Hoe ik het zie in mijn praktijk – en wat cliënten vaak verbaast
Wat mensen vaak verbaast, is dat de echte verandering begint als ze stoppen met vechten tegen hun angst. Als ze het durven aankijken. Doorvoelen. En ik snap hoe eng dat klinkt, maar ik zie ook hoe bevrijdend het is.
Cliënten zeggen vaak dingen als:
- “Ik wist niet dat ik zó bang was voor het gevoel zelf.”
- “Ik voel me voor het eerst sinds tijden niet meer constant op mijn hoede.”
- “Het is alsof ik weer ruimte heb in mijn hoofd.”
- “Ik dacht dat ik gek werd, maar nu snap ik wat er gebeurt.”
Durf je de eerste stap te zetten?
Als jij jezelf herkent in deze blog, als je leeft met die knagende angst voor de angst, weet dan dat je niet de enige bent. En dat er iets aan te doen is. Niet met quick fixes. Wel met oprechte aandacht, inzicht en therapie die bij jóu past.
Je hoeft het niet alleen te doen. Plan gerust een gratis kennismaking in. Dan kijken we samen wat jij nodig hebt om uit die vicieuze cirkel te komen.